موسیقی یلدا (نوای تاریخ وفرهنگ)

تصور کنید شبی طولانی، تاریک اما گرم و روشن از نور خانواده، شبی که درآن، سرما پشت پنجره ها جا مانده و در دل خانه ها، آتش عشق، نوای موسیقی و شعر می درخشد.

اینجا شب یلداست. جشنی کهن از روزگاران دور تا امروز. چه چیزی بهتر از موسیقی که این شب جادویی را معنا می بخشد.

موسیقی یلدا در باستان

بیاید همراه با ما در سایت رسمی مکسیدر سفری کنیم به دل تاریخ و ببینیم چطور موسیقی از سرودهای آیینی تا تصنیف های عاشقانه، در شب یلدا، طولانی شب سال جان گرفت.

یلدا واژه سریانی زبانی که دربین مسیحیان رواج داشت و به معنای زایش است. جشنی که از دل تمدن های باستانی ایرانی برخاسته و در زمان داریوش یکم به تقویم ایرانیان باستان وارد شد.

مردم بر این باور بودند که چون تاریکی فرا می رسد پرتو روشنایی آتش که نمادی از خورشید است، تاریکی اهریمنی را از بین می برد. به همین دلیل دورهم جمع می شدند و آتش برپا می کردند و در کنار هم به شادی می پرداختند تا بر اندوه تاریکی چیره شوند و به انتظار سپیده دم و زایش دوباره نور باشند و از ایزد خورشید، روشنایی و برکت طلب کنند تا زمستان سرد و سخت را که معروف به چله بزرگ بود؛ به خوشی سرکنند.

وجود میوه های تازه و خشک مثل انار نماد باروری و هندوانه میوه های تو سرخی که نشانه خورشید و شادی بودند و همینطور مصرف تنقلات و آجیل در این شب تمثیلی از آن بود که برکت همواره در زندگی و زمستان پیش رو جاری شود.

این نوای چنگ و بربط ، که در مراسم یلدا نواخته می شد، قصه پیروزی نور بر تاریکی در این شب را روایت میکند. شب نشینی ها با آوازهایی آغاز می شد که الهام گرفته از طبیعت بود، موسیقی آن زمان روح جمعی را بیدار می کرد و همبستگی مردم را جشن می گرفت.

موسیقی یلدا در دوره اسلامی

با ورود اسلام به ایران، موسیقی هم تغییر کرد، اما همچنان پیوند خودش را با شب یلدا حفظ کرد و اشعار حافظ و سعدی جای خودشان را در محافل یلدایی باز کردند.

الا ای طائرقدسی، دراین شب درچه حالی؟

موسیقی دراین دوران، معنوی تر شد و به عمق دلها نفوذ کرد. خانواده ها دورهم جمع می شدند فال حافظ می گرفتند و با نوای سه تار یا نی، خاطره ای ماندگار می ساختند.

قاجار، عصر تصنیف ها

در این دوران موسیقی و شعر با تمام پیچیدگی هایش نه تنها به عنوان یک هنر به رسمیت شناخته شده بود بلکه به عنوان یکی از ابعاد مهم فرهنگ ایرانی شناخته می شد. دراین دوران موسیقی یلدا رنگ دیگری گرفت. تصنیف ها و ترانه های عاشقانه در محافل دربار و خانه ها جریان یافت.

نوازندگان محلی، در این شب قصه هایی را با موسیقی روایت می کردند که دل هر شنونده ای را گرم می کرد و سازهایی مثل تار، کمانچه و دف همراه همیشگی این شب بود.

موسیقی یلدا در عصر معاصر

با تاسیس رادیو و تلویزیون، موسیقی پاپ به سرعت محبوبیت پیدا کرد و ضبط و انتشار آلبوم ها رایج شد، و شب یلدا هم فرصتی شد برای اجرای موسیقی ویژه و آهنگ های مدرن که با الهام از سنت های کهن ساخته می شدند.

موسیقی محلی و تنوع فرهنگی

ایران سرزمینی با تاریخچه غنی، پر از فرهنگ ها و تنوع موسیقی های گوناگون است و در هرگوشه ای از این سرزمین، یلدا نوای خاص خودش را دارد که ریشه در تاریخ، فرهنگ و آیین های اجتماعی، مذهبی و موقعیت جغرافیایی هر قوم را دارد.

درشمال  لَلِـه‌وا و دوتار ریتمی گرم به شب های یلدا بخشید.

در جنوب ساز نی انبان با ریتمی گرم شب های یلدا را همراهی می کند.

در کردستان دف نوازی به همراه آوازهای حماسی و در لرستان سرنا و دهل به همراه شعرخوانی یادآور داستانی عرفانی و حماسی هستند که شب یلدا را به جشنی خاطره انگیز تبدیل می کند.

در آذربایجان شرقی هم عاشیق ها با استفاده از سازهای سنتی مثل عود، کمانچه، سنتور و آواز خواندن داستان ها و اشعار عاشقانه و تاریخی را روایت می کنند.

امروزه موسیقی یلدا، نه تنها در ایران بلکه در سراسر دنیا، پیام آور نور، امید، همبستگی است.

آهنگ ها و اشعاری که از دل سنت ها بر می خیزند و نواگرایی را در آغوش می گیرند. میراثی که هر ساله زنده تر می شود. بیایید امسال، در کنار موسیقی، یلدا، این شب طولانی را به فرصتی برای نزدیکی بیشتر تبدیل کنیم و به یاد داشته باشیم که یلدا تنها یک شب نیست، یک فرهنگ، یک نوا و یک امید است.

این بود قصه موسیقی شب یلدا...